Fabryka Geyera

Fabryka Ludwika Geyera, mieszcząca się na działce przy ulicy Piotrkowskiej 282 to jeden z najbardziej znanych symboli przemysłowej Łodzi. Ludwik Geyer przybył do Łodzi z Saksonii i w ciągu kilku lat zdołał na tyle rozwinąć prowadzoną przez siebie manufakturę, że stać było go na wybudowanie najnowocześniejszego zakładu włókienniczego w całym Królestwie Polskim. Budowa fabryki potrwała trzy lata i została ukończona w 1838 roku. Imponujący, trzypiętrowy gmach nazwano „białą fabryką”, bo w przeciwieństwie do innych podobnych zabudowań, została ona starannie otynkowana. Klasycystyczny budynek o nieskazitelnie białych ścianach bardziej przypominał rezydencję mieszkalną albo gmach użyteczności publicznej, niż fabrykę. Jednak to nie wygląd zewnętrzny, ale przede wszystkim wyposażenie decydowało o wyjątkowości zakładu Geyera. Pod koniec 1838 roku, dzięki kredytowemu wsparciu Banku Polskiego, Geyer zainstalował w swojej fabryce pierwszą w Łodzi i pierwszą w całym przemyśle włókienniczym Królestwa maszynę parową o mocy 60 KM. Na zdjęciach ukazujących panoramę przemysłowej Łodzi dominującym motywem są zwykle dymiące kominy fabryczne. Warto więc pamiętać, że pierwszy z nich stanął przy Piotrkowskiej 282, w fabryce Geyera.Geyer umiejętnie wykorzystywał przewagę technologiczną, jaką dawała mu mechanizacja fabryki i w kolejnych latach pomnażał osiągane zyski. W połowie lat 40. zainwestował je w budowę południowego skrzydła zakładów, ukończonego ostatecznie w 1847 r. Był wówczas najzamożniejszym łódzkim przemysłowcem, nazywano go „królem perkalu” i wzorowano się na stosowanych przez niego rozwiązaniach przy projektowaniu nowych zakładów. Okres powodzenia nie trwał jednak długo – kilka nietrafionych inwestycji, rosnąca konkurencja i kryzys na rynku surowcowym, spowodowany wojną domową w Stanach Zjednoczonych sprawiły, że przemysłowe imperium Geyera mocno się zachwiało. W 1867 r. wydzierżawił fabrykę, pozostając jednak faktycznym jej zarządcą. Wkrótce później obowiązki po nim przejął jego syn, Gustaw, który w 1886 roku został prezesem Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych „Ludwik Geyer”. Wówczas też do gmachu fabryki dobudowano kolejne, wschodnie skrzydło.Po 1945 roku fabrykę, podobnie jak inne łódzkie firmy włókiennicze, znacjonalizowano. Jako Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Feliksa Dzierżyńskiego, a od połowy lat 60. jako „Eskimo”, fabryka dawała zatrudnienie prawie sześciu tysiącom osób. W najstarszej części zakładu, a więc w „Białej Fabryce” już jednak w latach 50. zaczęto ograniczać produkcję. Gmach poddano gruntownemu remontowi i zaadaptowano na siedzibę Muzeum Historii Włókiennictwa. Placówkę otwarto w 1960 roku i działa ona – pod zmienioną nazwą, jako Centralne Muzeum Włókiennictwa – do dnia dzisiejszego. Ekspozycja, poświęcona historii przemysłu włókienniczego i warunkom życia w dziewiętnastowiecznym mieście przemysłowym, jest unikalna w skali Europy i nie przypadkiem cieszy się niezmiennie zainteresowaniem odwiedzających Łódź turystów.